[Giải đáp thắc mắc] Có mấy loại men gốm sứ?
Men gốm sứ là một vật liệu cực kỳ quan trọng đối với những người làm gốm sứ. Mặc dù gốm sứ rất quen thuộc và phổ biến, nhưng không phải ai cũng biết về nguyên vật liệu này. Vậy thực tế men gốm sứ là gì và có mấy loại men gốm sứ được sử dụng phổ biến hiện nay? Để giúp bạn có thể giải đáp được mắc này, hãy cùng Cương Duyên tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Tìm hiểu về men gốm sứ là gì?
Men gốm được biết đến là một lớp rất mỏng dùng để tráng ở lớp ngoài cùng của xương gốm sau khi đã được tạo hình. Lớp men này có chiều dày từ khoảng 0,15 đến 0,4mm và được xem như là lớp thủy tinh nhằm giúp cho bề mặt của các sản phẩm gốm sứ trở nên nhẵn mịn và có giá trị thẩm mỹ cao hơn.
Men gốm sứ là vật liệu quan trọng làm nên gốm sứ
Loại men gốm này tuy bản chất là thủy tinh, tuy nhiên nó lại có thành phần hỗn hợp tạo nên không hề giống với thủy tinh. Hỗn hợp này bao gồm các chất như: K2O, Na2o, CaO, MgO, Li2O, PbO, B2O3, ZnO, Al2O3, SiO2, Fe2O3...
Một số yêu cầu cần đáp ứng của men gốm sứ
Trước khi tìm hiểu có mấy loại men gốm sứ, chúng ta hãy cùng nhau khám phá xem các sản phẩm men gốm sứ cần phải đáp ứng những yêu cầu gì mới có thể ra thành phẩm chất lượng nhất nhé. Cụ thể:
Đáp ứng khả năng chảy lỏng
Trong việc chế tác ra các sản phẩm gốm sứ, men gốm cần phải đáp ứng khả năng chảy lỏng ở nhiệt độ nhất định. Đây cũng chính là một trong những yếu tố quan trọng nhất quyết định đến việc lớp men có được phủ khắp bề mặt của sản phẩm hay không.
Nếu lớp men chảy không ổn định rất dễ làm ảnh hưởng đến bề mặt của sản phẩm. Thậm chí là sẽ làm hỏng luôn cả một xưởng xốm đang sản xuất đó. Ngược lại, nếu lớp men chất lượng, chảy lỏng đều thì chắc chắn sản phẩm khi hoàn thiện sẽ cực kỳ đẹp mắt.
Đáp ứng hệ số giãn nở nhiệt
Để sản phẩm gốm sứ đạt chuẩn, xương gốm sứ và lớp men phải có một hệ số giãn nở nhiệt tương đồng nhau. Trong trường hợp, chỉ số bị chênh lệch nhau rất có thể sẽ dẫn đến việc nứt, co men hoặc thậm chí là sản phẩm sẽ bị nổ ngay khi ngâm nước lúc làm nguội.
Để có sản phẩm gốm sứ tốt men gốm sứ phải đảm bảo chất lượng
Đáp ứng đầy đủ các thành phần hóa học
Một trong những yêu cầu tiếp theo mà men gốm phải đáp ứng đó là thành phần hóa học. Các chất có trong men cần phải đảm bảo an toàn và phù hợp với xương gốm. Nếu những thành phần hóa học xảy ra những phản ứng quá mạnh sẽ dẫn đến việc sản phẩm bị nứt hoặc vỡ trong quá trình nung.
Đáp ứng về khả năng ổn định của bề mặt
Muốn men gốm đạt chuẩn cần phải có một lớp bề mặt thật ổn định và bền đẹp. Nếu không thể đáp ứng được yêu cầu này, có nghĩa là men chưa đạt chuẩn và rất dễ dẫn đến việc sản phẩm sẽ có bề mặt không được đều màu. Ngược lại, nếu lớp men tốt, sản phẩm sau khi được nung hoàn thiện sẽ có tính thẩm mỹ cao và đương nhiên giá trị cũng sẽ không thấp.
Có mấy loại men gốm sứ được sử dụng phổ biến?
Hiện nay có rất nhiều loại men gốm được sử dụng để sản xuất và gốm sứ. Nếu bạn cũng đang thắc mắc có mấy loại men gốm sứ phổ biến được ưa chuộng có thể tham khảo các loại men dưới đây:
Có rất nhiều loại men gốm sứ được sử dụng phổ biến và rộng rãi trên thị trường
No1: Men lam
Men làm là một loại men gốm xuất hiện sớm nhất và được sử dụng phổ biến rộng rãi từ xưa đến nay. Đây là loại men gốm sứ xuất hiện ở làng gốm Bát Tràng từ khoảng thế kỉ XIV. Men lam khi sử dụng sẽ được nung ở nhiệt độ rất cao từ 1200 độ C đến khoảng 1300 độ C.
Loại men này được hình thành từ các nguyên liệu chính là đá hạ triểu, trường thạch, cao lanh... và cùng với một số loại đá khác. Tất các nguyên liệu này đã được các nghệ nhân làm gồm nghiền mịn trong thời gian từ khoảng 70 đến 80 tiếng. Các nghệ nhân sẽ vẽ lên trên bề mặt của các sản phẩm để trang trí và tô điểm cho sản phẩm nổi bật. Loại men này được dùng chủ yếu là để làm ra các sản phẩm như: bát đĩa, ấm chén, chân đèn hoặc lư hương...
No2: Men rêu
Loại men tiếp theo trong câu trả lời cho thắc mắc có mấy loại men gốm sứ của bạn đó chính là men rêu. Loại men này có phần nguyên liệu tương tự như men lam nhưng chúng cần phải dùng thêm rất nhiều loại đá với màu sắc khác nhau. Chính những điều này đã giúp tạo ra sắc rêu ngọc đặc trưng trong các sản phẩm gốm sứ mà bạn thấy trên thị trường.
Mỗi một loại men sẽ được sử dụng để sản xuất ra các loại gốm sứ khác nhau
Bên cạnh đó, men rêu cũng xuất hiện từ rất lâu, vào khoảng thế kỷ thứ XIV. Chúng được các nghệ nhân sử dụng và đun ở nhiệt độ rất cao từ 1200 độ C đến khoảng 1300 độ C. Loại men này thường được sử dụng để làm ra các sản phẩm với những họa tiết mềm mại như: vẽ mây, cột, đế long đình, ngói, mảng điều.... Đặc biệt, nếu biết cách pha trộn loại men này còn có thể tạo ra các màu sắc vô cùng độc đáo và nổi bật.
No3: Men sần
Men sần là loại men được tạo ra từ việc thêm vào lớp men bóng một số oxit có màu khó chảy như: Cr2O3, Fe2O3, CuO, TiO2 khoảng từ 10 đến 30%. Ngoài ra, trong loại men sần này còn chứa thêm thành phần SnO2 lên đến 10%.
Nếu sử dụng ở nhiệt độ thích hợp, các chất này sẽ phân bố trên khắp các bề mặt men gốc nhưng đặc biệt là chúng sẽ không bị pha lẫn. Khi nguội, các phần tử này sẽ dần tạo nên một lớp sần sùi và có mặt nhám mà chúng ta có thể nhìn thấy một cách dễ dàng.
No4: Men chảy
Tiếp theo trong danh sách câu trả lời về các loại men được sử dụng phổ biến cho câu hỏi có mấy loại men gốm sứ của bạn đó chính là men chảy. Đây là loại men thường được sử dụng cho các loại sản phẩm gốm sứ mịn. Đặc tính của loại men này là khi nung sẽ có lớp men phủ và lớp nền hoàn toàn khác nhau.
Thông thường, lớp men nền sẽ có độ nhớt cao hơn, sức căng của bề mặt lớn nên độ chảy sẽ nhẹ. Ngược lại, các lớp men phủ lại có tốc độ chảy nhanh hơn, nhiều khi còn bị lẫn một phần vào chung với lớp nền.
Các loại men gốm sứ sẽ có những thành phần và cấu tạo khác nhau
Đối với loại men này, trong quá trình nung, men phủ sẽ được bao quanh bởi lớp nền giúp bề mặt có sự kết tinh và màu sắc cũng rõ rệt hơn cho từng mảng. Để có thể tạo ra được lớp men này, các nghệ nhân sẽ phải pha thêm khoảng 30% chất trợ chảy như SiO2 và PbO cùng một lượng nhỏ các chất tạo màu hoặc oxit màu khác nữa.
No5: Men nâu
Men nâu là loại men được sử dụng đầu tiên của gốm sứ Bát Tràng từ rất nhiều thế kỷ qua và cũng là một trong những loại men giúp trả lời câu hỏi: có mấy loại men gốm sứ? Tuy nhiên, trong thời kỳ hiện đại, rất nhiều sản phẩm vẫn được các nghệ nhân lựa chọn loại men này để sản xuất nhằm tạo ra những thiết kế văn hóa mang tính chất hoài cổ.
Loại men nâu có tone màu tương đối nhã nhặn nên rất thích hợp để sản xuất ra các sản phẩm nội thất làm bằng gỗ. Bên cạnh đó, men nâu còn có thể kết hợp giữa những nét cổ kính với hiện đại để tạo ra một không gian hoàn toàn đặc biệt và nổi bật.
Màu sắc của men gốm sứ quyết định nhiều đến giá trị của sản phẩm
Với đặc điểm không có độ bóng bẩy như những loại men khác, khi chạm vào, sẽ có cảm giác thô mộc và hơi sần sùi. Tuy nhiên, chính yếu tố này đã tạo ra nét riêng biệt cho men nâu nhất là những ai yêu thích gốm sứ Bát Trang đều mong muốn có thể sở hữu cho mình một bộ sản phẩm từ chính loại men này. Đối với men nâu, phần lớn được sử dụng để làm ra các sản phẩm như ấm chén hoặc bát đĩa cực kỳ trang nhã và đặc biệt.
No6: Men ngọc
Men ngọc là loại men có màu xanh được kết tinh từ các chất FeO với Fe2+. Mặc dù vậy, loại men này có sự biến đổi về màu sắc rất đặc biệt, từ màu lục xám cho đến màu hơi ngả vàng.
Chính vì những điều đặc biệt này, các nghệ nhân khi sản xuất ra sản phẩm gốm sứ đã phải tạo chất màu Celadon ngay từ trước. Sau đó mới tiến hành phun màu ngọc lên phía trên của sản phẩm và tiếp tục tráng thêm một lớp men mới giúp sản phẩm đẹp và có giá trị hơn.
No7: Men chu đậu
Câu trả lời cuối cùng cho câu hỏi có mấy loại men gốm sứ mà nhiều người thắc mắc đó chính là men chu đậu. Đây là loại men được sử dụng dùng để phủ lên trên bề mặt của sản phẩm và phục vụ cho công việc sản xuất những mặt hàng gốm xưa. Có thể làm được điều này là bởi loại me chu đậu này có thể nung ở nhiệt độ cực cao nên rất an toàn cho sức khỏe của người sử dụng.
Nguyên liệu chính làm lên loại men này là từ đá cao lanh, đá hạ chiểu và đá trường thạch nghiền nát kết hợp với tro. Tất cả được đun nóng ở nhiệt độ khoảng từ 1200 đến 1300 độ C mới có thể thành thành phẩm.
Tham khảo thêm:
Lời kết
Mỗi một loại men sẽ phù hợp để cho ra các loại sản phẩm gốm sứ khác nhau. Đối với gốm sứ Bát Tràng, các loại men này đều được sử dụng một cách rộng rãi và phổ biến. Hy vọng qua bài viết này đã giúp bạn biết có mấy loại men gốm sứ được sử dụng phổ biến. Nếu bạn vẫn còn thắc mắc hoặc có nhu cầu muốn sử dụng các đồ gốm sứ chất lượng hãy liên hệ với Cương Duyên theo địa chỉ dưới đây để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời nhất.
CƠ SỞ SẢN XUẤT GỐM SỨ CƯƠNG DUYÊN
- Xưởng chế tác: Lô A51, KCN Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội
- Showroom: K28-29-30, KCN Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội
- Cửa hàng số 1: Số 16, xóm 5, Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội
- Cửa hàng số 2: Số 47C, chợ gốm Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội
- Điện thoại: 0914.271.092
- Website: dothomenlam.com
- Email: cuongduyen.vn@gmail.com
