Ý nghĩa, cách bày trí mâm ngũ quả ngày Tết
Vào những ngày lễ Tết Nguyên Đán, bày mâm ngũ quả là một trong những nét văn hóa đặc trưng không thể thiếu của người Việt ta. Qua đó giúp thể hiện được sự thành kính, tôn trọng của mình đối với ông bà tổ tiên đã mất. Vậy bạn đã biết gì về mâm ngũ quả ngày Tết chưa? Hãy cùng với Gốm Sứ Cương Duyên tìm hiểu khám phá chi tiết mâm quả này trong bài viết dưới đây.
Nguồn gốc của mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả là một mâm có năm loại trái cây khác nhau được các gia đình Việt Nam ta chuẩn bị để cho lên bàn thờ vào ngày Tết. Qua tên gọi các năm loại trái cây, các gia đình gửi gắm vào đó các mong muốn khác nhau cho năm mới. Tuy vào các vùng miền và thời kỳ, mâm ngũ quả này có ý nghĩa trang trí nhiều hơn là ý nghĩa tâm linh.
Mâm ngũ quả được người Việt chuẩn bị để cho lên bàn thờ vào ngày Tết
Theo người phương Đông, thường tin vào thuyết Ngũ hành gồm Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ. Đây là 5 yếu tố giúp tạo ra vạn vật theo thuyết duy vật cổ đại. Cho nên năm loại quả tượng trưng sự đầy đủ và ước muốn đạt được ngũ phúc lâm môn: Phú – Quý – Thọ - Khang – Ninh. Ngoài ra, trong văn hóa phương Đông, không chỉ mâm ngũ quả mà nhiều quy luật tự nhiên khác cũng được gắn với “ngũ” như ngũ quan, ngũ hành,…
Mâm ngũ quả ngày Tết có ý nghĩa gì đặc biệt?
Mâm ngũ quả từ rất lâu trong các ngày Tết cổ truyền của người Việt ta đã trở thành một phần không thể thiếu. Khi đặt mâm này lên bàn thờ giúp bày tỏ lòng kính trọng và thể hiện được đạo lý uống nước nhớ nguồn đối với các bậc ông bà tổ tiên. Đồng thời mâm quả này cũng tượng trưng cho thành quả lao động vất vả cả năm của con cháu dâng lên bề trên.
Mặt khác, mỗi vùng miền sẽ có cách lựa chọn và bày trí mâm ngũ quả khác nhau để dâng cúng trong đêm Giao thừa. Thế nhưng vẫn đem lại ý nghĩa chung là dâng lên tổ tiên các loại quả ngon thể hiện lòng hiếu thảo. Đồng thời còn mong muốn những điều tốt đẹp, vạn sự bình an tới với gia đình của mình. Mâm ngũ quả ngày Tết còn tượng trưng cho mong muốn âm dương hòa hợp, vạn vật có thể phát triển và sinh sôi nảy nở.
Mâm ngũ quả đã trở thành một phần không thể thiếu vào dịp Tết Nguyên Đán
Cách bày mâm ngũ quả trong ngày Tết theo 3 miền Bắc – Trung – Nam
Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết sẽ khác nhau tùy vào phong tục, quan niệm của mỗi vùng miền. Do đó, cùng tham khảo cách trưng bày mâm quả này trong bày Tết theo 3 miền Bắc - Trung – Nam sau đây:
No1: Mâm ngũ quả trong ngày Tết miền Bắc
Mâm ngũ quả của miền Bắc thường được bày theo thuyết Ngũ hành tương ứng với 5 màu. Trong đó bao gồm kim (trắng), mộc (xanh), thủy (đen), hỏa (đỏ), thổ (vàng). Cho nên, mâm quả này của người miền Bắc thường có 5 loại quả là bưởi, chuối, hồng, đào, quýt.
Ý nghĩa các loại quả trong mâm quả ngày Tết của miền Bắc
- Nải chuối xanh: Loại quả này tượng trưng cho bàn tay ngửa lên thể hiện sự che chở, bao bọc cho tất cả mọi vật. Màu xanh của chuối tượng trưng cho hành Mộc có ý nghĩa mùa xuân căng tràn sức sống. Đồng thời còn đem lại sự bình an, sung túc, gắn kết và đùm bọc cho mọi người trong gia đình.
- Quả phật thủ: Loại quả này có hình dáng giống bàn tay Phật mang ý nghĩa cho sự bảo vệ và che chở. Ngoài ra, quả phật thủ còn biểu tượng của chữ Lộc, có nghĩa là mong bề trên ban cho may mắn, phước lộc. Đồng thời giúp xua đi những điều xui xẻo.
- Quả bưởi, cam: Tượng trưng cho sự viên mãn, phúc lộc
- Quả táo: Tượng trưng cho sự phú quý, giàu sang
- Quả lựu: Tượng trưng cho sự đông đúc và con cháu đầy đàn.
- Quả quất, quýt: Tượng trưng cho sự trọn vẹn, khi có mặt trong mâm ngũ quả ngày tết thì thể hiện cho sự sung túc, tốt lành.
Mâm quả của người miền Bắc trong ngày Tết
Cách trang trí mâm ngũ quả trong ngày tết miền Bắc
Cách trưng bày mâm ngũ quả trong ngày Tết miền Bắc truyền thống thường là để nải chuối ở dưới cùng. Sau đó đỡ lấy toàn bộ những loại quả còn lại ở trên. Tại chính giữa sẽ đặt quả bưởi hoặc phật thủ vàng và những loại quả khác như hồng, đào, quýt thì trang trí xung quanh các chỗ trống. Đồng thời còn có thể xen kẽ táo xanh, quất hay ớt chín đỏ.
No2: Mâm ngũ quả trong ngày tết miền Trung
Miền Trung có khí hậu khắc nghiệt và đất cằn cỗi nên không có nhiều loại quả đa dạng. Vì thế, vào dịp lễ Tết, mâm quả của người miền Trung thường không quá câu lệ hình thức chủ yếu là thành ý để dâng lên cũng ông và tổ tiên. Những loại quả thường thấy trong mâm ngũ quả người miền Trung là chuối, thanh long, dưa hấu, mãng cầu, dứa, cam, quýt, sung,…
Ý nghĩa một số loại quả trong mâm quả ngày Tết của miền Trung
- Quả đu đủ: Loại quả này tượng trưng cho sự thịnh vượng, phú quý cho gia chủ.
- Quả lê: Lê có vị ngọt thanh mát mang ý nghĩa về một mặt mới suôn sẻ, mọi việc được thuận lợi và dễ dàng.
- Quả đào: Thể hiện cho sự thăng tiến và bền vững.
- Quả dưa hấu: Loại quả này thể hiện cho sự tròn đầy, hứa hẹn cho một năm mới đầy ngọt ngào, may mắn.
- Quả thanh long: Biểu tượng cho sự phát tài, phát lộc.
Mâm ngũ quả của miền Trung trong ngày Tết
Cách trang trí mâm ngũ quả trong ngày tết miền Trung
Cách bày mâm quả của người miền Trung rất đơn giản, không cầu kỳ bởi không có quy định nào rõ ràng. Mâm quả của người miền Trung thường bài các loại quả có hình dáng to, nặng ở bên dưới. Đồng thời các loại quả nhỏ thường được bày ở trên sao cho vừa mắt, cân đối nhất là được.
No3: Mâm ngũ quả trong ngày Tết miền Nam
Khác với miền Bắc, mâm quả của người miền Nam thường có sự kiêng cữ và chọn lọc. Mâm ngũ quả ngày tết của người miền Nam không bao giờ có chuối bởi họ cho rằng chuối có âm đọc lệnh nghe giống từ “chúi” thể hiện sự đi xuống và không ngẩng đầu lên được.
Mặt khác, người miền Nam cũng không trưng quả cam bởi có câu “quýt làm cam chịu”. Mâm quả của người Nam thường có những loại quả gồm sung, dừa, mãng cầu, đu đủ, xoài,… Đây là các loại có có âm khi đọc nghe như câu “cầu cung vừa đủ xài” giúp thể hiện mong ước năm mới sung túc, đầy đủ. Bên cạnh đó, mâm quả miền Nam còn có thêm quả dứa (quả thơm) với mong muốn con cháu đầy nhà. Đồng thời còn có một cặp dưa hấu để cầu sự may mắn.
Mâm quả của người miền Nam trong ngày Tết
Ý nghĩa một số loại quả trong mâm quả ngày Tết của miền Nam
- Trái đu đủ: Đem lại sự thịnh vượng, đầy đủ
- Trái xoài: Thể hiện sự cầu ong cho một năm mới có thể tiêu xài mà không thiếu thốn.
- Trái sung: Thể hiện cho sự sung mãn về sức khỏe, sung túc về của cải
- Trái dưa hấu: Thể hiện cho sự may mắn, ngọt ngào
- Trái dừa: Tượng trưng cho sự đầy đủ, không thiếu thốn
Cách trang trí mâm quả trong ngày tết của miền Nam
Cách bày mâm quả của người miền Nam khá đơn giản nhưng đòi hỏi sự cân đối, hài hòa. Thông thường, mâm quả này sẽ bày những loại quả to, nặng và xanh ở bên dưới, còn các loại quả chín, nhỏ thì bày lên bên trên. Đặc biệt, cần phải bày trí mâm quả này sao cho giống với ngọn tháp là được. Với cặp dưa hấu, thông thường sẽ bày trí riêng ở hai bên của mâm ngũ quả.
Những sai lầm cần tránh khi bày trí mâm ngũ quả trong ngày Tết
Trên bàn thờ các gia đình Việt thường xuất hiện mâm ngũ quả vào mỗi dịp Tết Nguyên Đán. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết bày trí mâm quả này đúng cách, phù hợp với phong tục và vùng miền. Cùng tìm hiểu một số sai lầm cần phải tránh khi bày mâm quả này ngày Tết như sau:
Một số sai lầm cần phải tránh khi bày trí mâm ngũ quả trong ngày Tết
No1: Rửa quả cho thật sạch để bày
Một số người thường hay rửa toàn bộ trái cây cẩn thận để cho đẹp, bóng khi chưng lên mâm. Thế nhưng, việc rửa này sẽ làm cho quả bị nhanh héo, thối rữa nếu còn có chỗ đọng nước. Vì thế, bạn cần sử dụng khăn giấy ẩm lau sạch sẽ trái cây là được. Đối với quả bưởi, bạn có thể hòa chút nước vôi, thấm vào khăn rồi lau đều lên vỏ để tránh tình trạng bị mốc xanh, ố vàng hay héo do đọng nước.
No2: Chưa hiểu rõ về ý nghĩa của mâm ngũ quả
Trong quan niệm của văn hóa phương Đông, số 5 ứng với thuyết ngũ hành – 5 yếu tố tạo ra sự sống trong vũ trụ. Mâm ngũ quả ngày Tết sẽ có 5 loại quả khác nhau ứng với thuyết ngũ hành này. Đồng thời mang ý nghĩa cầu mong sự sinh sôi, nảy nở, tài lộc và may mắn sẽ đến với gia chủ.
Chính vì vậy, bạn cần hiểu rõ về thuyết ngũ hành khi bày mâm ngũ quả để tránh mắc sai lầm. Chẳng hạn như không bày đủ 5 màu sắc theo ngũ hành, hoặc tổ hợp các loại trái cây không mang ý nghĩa.
No3: Lựa chọn các loại quả chín
Nhiều gia đình thường có thói quen mua sắm đồ Tết sớm từ ngày 27 – 28 Tết (Âm lịch), thậm chí còn sớm hơn. Thế nhưng, mâm quả này thường dâng lên bàn thờ vào đêm ngày 30 Tết. Vì vậy, bạn không nên chọn các loại quả đã chín đẹp bởi khi bày mâm quả, trái cây có thể bị chín quá, vỏ nhũn mềm và lá héo. Thay vào đó, bạn nên lựa các loại quả già chưa chín hẳn để khi bày mâm ngũ quả.
Tham khảo thêm:
Lời kết
Mâm ngũ quả là một trong những thứ không thể thiếu để bày trên bàn thờ gia tiên vào các ngày Tết của người Việt ta. Mong rằng với những chia sẻ về mâm ngũ quả ngày Tết giúp bạn hiểu rõ hơn về cách bày trí, ý nghĩa của mâm quả này. Nếu còn điều gì thắc mắc hay muốn chọn mua các bộ đồ thờ cúng, hãy liên hệ ngay với Gốm Sứ Cương Duyên để được tư vấn và hỗ trợ chu đáo theo:
CƠ SỞ SẢN XUẤT GỐM SỨ CƯƠNG DUYÊN
- Showroom: K28-29-30, KCN Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội
- Xưởng chế tác: Lô A51, KCN Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội
- Cửa hàng 1: Số 16, Xóm 5, Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội
- Cửa hàng 2: Số 47C, Chợ gốm Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội
- Hotline: 0914.271.092
- Gmail: cuongduyen.vn@gmail.com
